ولی قلی‌خان شاملوولی قلی‌خان شاملو، مورخ، ادیب، شاعر و از مستوفیان دورۀ صفویه می‌باشد. فهرست مندرجات۲ - مستوفی سیستان ۳ - دفترنویس قندهار ۴ - اثر شاملو ۵ - محتوای کتاب شاملو ۶ - منابع کتاب شاملو ۷ - اختصار باب دوم ۸ - باب سوم کتاب ۹ - اقسام شنیدارهای شاملو ۱۰ - ویژگی‌های کتاب خاقانی ۱۱ - بخش پایانی کتاب ۱۲ - شاعری شاملو ۱۳ - بهره‌مندی از اشعار دیگران ۱۴ - نقل مطلب و چاپ ۱۵ - فهرست منابع ۱۶ - پانویس ۱۷ - منبع ۱ - معرفی اجمالیولی قلی خان شاملو «که از او با نام ولی‌قلی بیگ نیز یاد کرده اند» فرزند داود قلی شاملوست. [۱]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۹، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
پدرش کدخدا بود که به هنگام سفر حج درگذشت و در قبرستان بقیع دفن شد. [۲]
احمد گلچین معانی، نظری به تذکرۀ احمد گلچین معانی، ج۱، ص۱۳۰، ناموارۀ دکتر محمود افشار یزدی، ج۴، چاپ ایرج افشار و کریم اصفهانیان، تهران ۱۳۷۳ش.
ولی قلی خان شاملو در ۱۰۳۴ در هرات به دنیا آمد، در همان‌جا رشد کرد و، به گفتۀ خودش، در جوانی از هرات به سیستان رفت. [۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۰، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۵، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۵]
احمد گلچین معانی، نظری به تذکرۀ احمد گلچین معانی، ج۱، ص۱۳۰، ناموارۀ دکتر محمود افشار یزدی، ج۴، چاپ ایرج افشار و کریم اصفهانیان، تهران ۱۳۷۳ش.
۲ - مستوفی سیستانبا لطف ملک نصرت خان، حاکم سیستان، ولی قلی خان مستوفی سیستان شد و چندین سال در این سمت مشغول به کار بود [۶]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۷]
حمد مظفر حسین صبا، تذکرۀ روز روشن، ج۱، ص۹۱۴، چاپ محمّد-حسین رکن زاده آدمیت، تهران۱۳۴۳ش.
تا این‌که در حدود ۱۰۵۰ به قندهار رفت. از زندگی او تا سال ۱۰۵۸ آگاهی نداریم. ظاهراً وی به سیستان بازگشته است، زیرا به هنگام لشکرکشی شاه عباس دوم به قندهار در ۱۰۵۹ و نیز در زمان محاصرۀ شهر، جزو سپاهیان ملک نصرت‌خان حاکم سیستان بوده، هرچند که اقرار کرده تا آن زمان در جنگی شرکت نکرده بوده است. [۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص ۱۱ـ ۱۲، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۹]
، ج۱، ص۳۵۶، ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۱۰]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۴۷۲ـ ۴۷۳، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
۳ - دفترنویس قندهاراو پس از پایان جنگ در قندهار ماند و مدتی نیز بیکار بود، اما با ورود به دارالحکومۀ قندهار، به کار دفترنویسی مشغول شد، تا این‌که مورد توجه ذوالفقار خان، حاکم قندهار، قرار گرفت واز سوی او ناظر بیوتات قندهار شد. [۱۱]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۲، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۱۲]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۵۲، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۱۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
شاملو این شغل را پس از مرگ ذوالفقارخان در ۱۰۷۳ و در دورۀ حکومت برادراو، کرجاسی بیگ ملقب به منصورخان، نیز بر عهده داشت، اما پس از چندی، با سعایت دو تن از دیوانیان، شغلش را از دست داد. [۱۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۴، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۱۵]
محمد طاهر وحید قزوینی، جهان آرای عباسی، ج۱، ص۷۴۲، چاپ سیّد سعید میر محمّد صادق، تهران ۱۳۸۳ش.
پس از آن به سیستان بازگشت و مستوفی آن‌جا شد. [۱۶]
احمد گلچین معانی، نظری به تذکرۀ احمد گلچین معانی، ج۱، ص۱۳۰، ناموارۀ دکتر محمود افشار یزدی، ج۴، چاپ ایرج افشار و کریم اصفهانیان، تهران ۱۳۷۳ش.
از تاریخ مرگ او اطلاعی در دست نیست. ۴ - اثر شاملوتنها اثری که از شاملو باقی‌مانده قصص الخاقانی است. از محتوای این اثر برمی‌آید که وی ادیب و فاضل بوده است. نصرآبادی از این کتاب ذکری به میان نیاورده و فقط اشاره کرده که شاملو، به دستور ذوالفقارخان، رویدادهای روزهای محاصرۀ قندهار را، با شرح حال کوتاهی از شاه عباس دوم، در چهل هزار بیت به نظم درآورده است. [۱۷]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۴، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
به نوشتۀ شاملو، [۱۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۲ـ ۱۳، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۱۹]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۵، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
وی در زمان اقامتش در سیستان، در صدد نگارش کتابی دربارۀ رویدادهای جنگ و محاصرۀ قندهار برآمد، اما کارهای زیادش مانع نوشتن آن شد. در سفر به قندهار، او با کتابی به نام لطائف الاخبار، تألیف رشیدخان، از سپاهیان هند، آشنا شد که دربارۀ محاصره قندهار در ۱۰۶۲ بود. [۲۰]
محمدتقی بهار، سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، ج۳، ص۲۹۶، پانویس۱، تهران ۱۳۳۷ش.
شاملو نیز بر آن شد، در مقابل آن کتاب و بر اساس اسناد و دیده‌ها و شنیده‌هایش، کتابی دربارۀ رشادت‌های قزلباشان بنویسد، اما به سب گرفتاری‌هایش در مقام نظارت کل بیوتات دارالحکومۀ قندهار، نوشتن کتاب بازهم به تعویق افتاد. با مرگ ذوالفقار خان، شاملو نیز برکنار شد و به سیستان رفت؛ وی احتمالاً این کتاب را در سیستان نوشته است. [۲۱]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۵، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
۵ - محتوای کتاب شاملوشاملو نام کتابش را قصص الخاقانی گذاشت، که این نام با مادّه تاریخ شروع کتاب (۱۰۷۳) یکی است. [۲۲]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۵- ۱۶، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۲۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۴۳۵، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
او می‌خواست فقط رویدادهای زمان شاه عباس دوم را بنویسد، [۲۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۸، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۲۵]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۲، ص۳۱، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
اما چون بر آن بود که هر اثری باید مقدمه‌ای مرتبط با موضوع داشته باشد، کتابش را در یک مقدمه (دربارۀ نسب و سیادت شاهان صفوی)، سه باب و یک خاتمه نوشت. باب نخست دربارۀ شرح احوال اجداد شاه عباس دوم، از سلطان فیروز شاه تا شاه اسماعیل اول؛ باب دوم دربارۀ روزگار شاه اسماعیل اول تا زمان شاه صفی؛ و باب سوم دربارۀ روزگار شاه عباس دوم، از شروع سلطنت تا مرگ وی. خاتمه در سه بخش و دربارۀ سرگذشت عالمان دینی، شاعران نامدار و حکما، صوفیان و درویشان مشهور روزگار شاه عباس دوم است. [۲۶]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص ۱۸-۱۹، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
تألیف این کتاب در ۱۰۷۶ پایان یافته، اما شاملو، برای تکمیل اثرش، رویدادهای مهم را تا ۱۰۷۹ ضبط کرده و به کتابش افزوده است. [۲۷]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۰۶، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۲۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۹۴، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۲۹]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۵۴۱، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۳۰]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۷۰۱، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
۶ - منابع کتاب شاملواز جمله منابع شاملو در تألیف کتابش این آثار بوده است: صفوة الصفا (در روزگار او به کتاب مقالات مشهور بود)، که در نگارش مقدمه و باب نخست از آن بهره برده است؛ و عالم آرای عباسی و روضةالصفویه، تألیف جنابدی، که در تألیف باب دوم از آن‌ها استفاده کرده و از کتاب دوم، تنها به ذکر نام نویسندۀ آن، با نام میرزا بیگ حکیم، اکتفا کرده است. [۳۱]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۴، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۳۲]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۰۵، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۳۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۰۹، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۳۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۳۰، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
۷ - اختصار باب دوموی در نگارش باب دوم بنا را بر اختصار گذاشته، زیرا بر آن بوده است که اسکندر بیگ منشی و میرزا بیگ حسن حسینی جنابدی رویدادهای روزگار شاه عباس اول را کامل نوشته‌اند؛ پس، از تکرار مطالب پرهیز کرده و فقط به ذکر رویدادهایی از روزگار شاه عباس اول و شاه صفی پرداخته است که از دیدگاه او ارزش نوشتن داشته‌اند و نظر اسکندربیگ و جنابدی را برای تأکید بر مطالبش آورده است. [۳۵]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۹۰، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۳۶]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۲۵، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۳۷]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۳۰، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
گاهی که نوشته‌اش طولانی شده (همچون شرح‌نامۀ علمای ماوراءالنهر)، خواننده را از درازی نوشته آگاه کرده و کوشیده است به شیوۀ گذشته، نوشتۀ خود را ادامه دهد. [۳۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ص۱۶۱- ۱۶۲، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
اگر هم رویداد خاصی نبوده (مانند سال ۱۰۴۱)، هیچ مطلبی ننوشته است. [۳۹]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۱۳-۲۱۴، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
۸ - باب سوم کتابدر باب سوم، وی رویدادهای هر سال را گزارش کرده و حتی اگر رویداد خاصی نبوده (همچون وقایع سال ۱۰۶۷)، کوشیده است مقدمه‌ای هر چند کوتاه از رویدادهای آن سال بنویسد. برای نگارش این باب، وی از اسناد و نامه‌ها و فرمان‌های حکومتی و سواد‌نامه‌ها و نیز دیده‌ها و شنیده‌هایش از جنگ و محاصرۀ قندهار و روزگار کاری‌اش در آن شهر و نیز زمانی که در سیستان بود، بهره برده است. [۴۰]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۱۵، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۴۱]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۵۶۹ـ ۶۱۳، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۴۲]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۶۵۳، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
۹ - اقسام شنیدارهای شاملوشنیدههای او به چند دسته تقسیم می‌شود: از درباریان شاه عباس دوم و از جلسات مهم دارالحکومۀ قندهار؛ دربارۀ اوضاع سپاهیان اورنگ زیب، سلطان مرادبخش و درباریان شاه‌جهان، شنیده‌هایش از کسانی بوده که با عنوان عزیز یا صحیح القول از آنان یاد کرده است [۴۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ص۴۴۷، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۴۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۴۵۵، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۴۵]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۵۱۶، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۴۶]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۵۴۹، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۴۷]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۶۶۲، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۴۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۶۷۳، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۴۹]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۵۴۹، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۵۰]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۶۷۳، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
دربارۀ جنگ و محاصرۀ قندهار، شنیده‌های او از ایرانیانی بوده است که در صحنۀ برخی نبردهای قندهار حضور داشته‌اند، که به گفتۀ وی صحیح القول بوده‌اند و او بی‌واسطه از آنان نقل قول کرده است. [۵۱]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۳۴۹، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۵۲]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۴۶۲، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۵۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۴۶۹، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۵۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۴۸۶، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
شاملو دربارۀ اردوی سپاهیان گورکانی مطالبی آورده که منبعش کتاب لطائف الاخبار بوده است. [۵۵]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۵۵۷، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۵۶]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۶۰۲، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
برای معرفی پیشینۀ برخی از شهرها نیز از تاریخ گزیده حمدالله مستوفی بهره برده است. [۵۷]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۶۴۵، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
۱۰ - ویژگی‌های کتاب خاقانیقصص الخاقانی ویژگی‌هایی دارد که آن را از آثار نویسندگان معاصر ولی‌قلی خان شاملو متمایز می‌کند، از جملۀ آن‌ها ذکر کنیه و القاب افراد است. [۵۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۸۳، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۵۹]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۹۲، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۶۰]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۳۵۱، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
همچنین مؤلف، چون سال‌ها در قندهار و مکران و سیستان زندگی و کار کرده، دربارۀ روستاها، قلعه‌ها، دروازه‌ها، رودها و آداب و رسوم اهالی آن مناطق آگاهی‌های خوبی داده است. [۶۱]
، ج۱، ص۲۴۱- ۲۶۱، ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۶۲]
، ج۱، ص۲۸۹، ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۶۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۵۲۲-۵۲۳، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۶۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۵۳۴-۵۳۵، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
۱۱ - بخش پایانی کتاببخش پایانی کتاب نیز تذکره‌ای است در شرح حال علما و شعرا و عرفای زمانۀ مؤلف، که حتی برخی از آنان را از نزدیک دیده، مثل ملاقات با میرزا بدیع سبزواری، از علمای مشهد، یا آمدن به تهران برای دیدار با درویش منیری در تهران و بازدید از خانقاه او. [۶۵]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۱۶۹، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
[۶۶]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، ج۱، ص۱۹۶، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵.
او برای نگارش سرگذشت شعرا و معرفی دیوان آنان با ایشان هم‌نشینی و گفتگو داشته است. [۶۷]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۲، ص۷۶، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۶۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۲، ص۱۱۶، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۶۹]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۲، ص۱۴۶، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
۱۲ - شاعری شاملوشاملو شعر هم می‌سرود [۷۰]
احمد گلچین معانی، نظری به تذکرۀ احمد گلچین معانی، ج۱، ص۱۳۰، ناموارۀ دکتر محمود افشار یزدی، ج۴، چاپ ایرج افشار و کریم اصفهانیان، تهران ۱۳۷۳ش.
[۷۱]
حمد مظفر حسین صبا، تذکرۀ روز روشن، ج۱، ص۹۱۴، چاپ محمّدحسین رکن زاده آدمیت، تهران۱۳۴۳ش.
و به حماسه‌سرایی علاقه‌مند بود. [۷۲]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۹، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
وی برخی رویدادهای تاریخی را به نظم بیان کرده، از آن جمله است مرثیه‌ای دربارۀ مرگ شاه عباس دوم، اشعاری دربارۀ مرگ مطروداس راجپوت در هنگام جنگ قندهار، و خودسوزی همسر او پس از شنیدن خبر مرگ مطروداس. [۷۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۳۷۷، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۷۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۲، ص۲۴ـ ۲۹، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
۱۳ - بهره‌مندی از اشعار دیگرانوی همچنین از اشعار دیگران، همچون فردوسی، [۷۵]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۲۰، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۷۶]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۷۸، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۷۷]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۴۳۷، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۷۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۵۰۱، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
اوجی، [۷۹]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۵۰۱، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
مرتضی قلی بیگ سروشی، جامی، سعدی، [۸۰]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۵۰۱، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
نظامی گنجوی، [۸۱]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۵۰۱، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
سنایی غزنوی، [۸۲]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۴۵، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۸۳]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۱۴۷، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۸۴]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۰۶، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۸۵]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۶۱، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۸۶]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۲۸۶، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۸۷]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۳۱۹، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
[۸۸]
ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، ج۱، ص۴۸۱، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴.
وحید قزوینی [۸۹]
محمد طاهر وحید قزوینی، جهان آرای عباسی، ج۱، ص۳۰۸- ۳۰۹، چاپ سیّد سعید میر محمّد صادق، تهران ۱۳۸۳ش.
[۹۰]
محمد طاهر وحید قزوینی، جهان آرای عباسی، ج۱، ص۳۲۶، چاپ سیّد سعید میر محمّد صادق، تهران ۱۳۸۳ش.
[۹۱]
محمد طاهر وحید قزوینی، جهان آرای عباسی، ج۱، ص۳۳۶، چاپ سیّد سعید میر محمّد صادق، تهران ۱۳۸۳ش.
[۹۲]
محمد طاهر وحید قزوینی، جهان آرای عباسی، ج۱، ص۳۳۸، چاپ سیّد سعید میر محمّد صادق، تهران ۱۳۸۳ش.
[۹۳]
محمد طاهر وحید قزوینی، جهان آرای عباسی، ج۱، ص۳۹۶، چاپ سیّد سعید میر محمّد صادق، تهران ۱۳۸۳ش.
و امام علی علیه‌السلام [۹۴]
محمد طاهر وحید قزوینی، جهان آرای عباسی، ج۱، ص۳۶۹، چاپ سیّد سعید میر محمّد صادق، تهران ۱۳۸۳ش.
بهره برده است.۱۴ - نقل مطلب و چاپنصرآبادی در تذکره‌الشعراء [۹۵]
محمّد طاهر نصرآبادی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۱۳۰ـ ۱۳۱، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۷۸ش.
مطالبی را از کتاب شاملو نقل کرده است. قصص الخاقانی را نخستین‌بار حسن سادات ناصری در ۱۳۷۱ش تصحیح و چاپ کرد، که بخش‌هایی از نسخۀ خطی «که مشتمل بر قریب به پانزده سال از رویدادهای روزگار شاه عباس دوم است» در این چاپ دیده نمی‌شود. ۱۵ - فهرست منابع(۱) محمدتقی بهار، سبک‌شناسی یا تاریخ تطور نثر فارسی، تهران ۱۳۳۷ش. (۲) ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی، چاپ حسن سادات ناصری، ۱۳۷۱ش، ش۱۳۷۴. (۳) ولی‌قلی خان شاملو، قصص الخاقانی (نسخۀ خطی)، کتابخانۀ موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، شمارۀ ۳۹۵۵. (۴) حمد مظفر حسین صبا، تذکرۀ روز روشن، چاپ محمّدحسین رکن زاده آدمیت، تهران۱۳۴۳ش. (۵) محمد طاهر وحید قزوینی، جهان آرای عباسی، چاپ سیّد سعید میر محمّد صادق، تهران ۱۳۸۳ش. (۶) احمد گلچین معانی، نظری به تذکرۀ احمد گلچین معانی، ناموارۀ دکتر محمود افشار یزدی، ج۴، چاپ ایرج افشار و کریم اصفهانیان، تهران ۱۳۷۳ش. (۷) محمّد طاهر نصرآبادی، تذکرة الشعراء، چاپ محسن ناجی نصر آبادی، تهران ۱۳۷۸ش. ۱۶ - پانویس
۱۷ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ولی قلی خان شامل»، شماره۷۱۹۷. رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه جهان اسلام
|